Sretenje, datum koji je dva puta obeležio srpsku istoriju

Srbija danas slavi Sretenje – dan državnosti koja je baš 15. februara oblikovana na dva načina – Prvim srpskim ustankom 1804. godine i prvim Ustavom Knjaževstva Srbije 1835. godine, tada jednim od najdemokratskijih u Evropi.

Na današnji dan 1804. godine doneta je odluka o podizanju Prvog srpskog ustanka. To je bio najveći organizovani narodni bunt u istoriji Osmanskog carstva, jedne od najvećih i najdugotrajnijih imperija. Istog datuma, ali 1835. godine u Kragujevcu je izdat i pod zakletvom potvrđen prvi Ustav Knjaževstva Srbije – Sretenjski ustav.

Na tan način Srbija je spojila dve divne tradicije koje nema nijedna država. – ističe istoričar Predrag Marković, 

Jedna tradicija je borbena, imamo narod koji se podigao na ustanak. Posle je donet i Sretenjski ustav, najdemokratskiji ustav istočno od Belgije i Francuske. Tim ustavom Srbija je postala demokratskija zemlja od Francuske, Austrije i Rusije i u tom periodu najviše je ličila na Ameriku, objašnjava Marković.

U prilog tome najviše svedoče poglavlja Ustava koja se pozivaju na Deklaraciju o pravima čoveka i građanina, najvažniju tekovinu Francuske buržoaske revolucije. Tekst ustava je bio brzo pripremljen, za svega dvadesetak dana, najviše zahvaljujući njegovom glavnom autoru, učenom Dimitriju Davidoviću iz Zemuna, tadašnje Austrije, istaknutom novinaru, političaru, diplomati, knjaževom sekretaru, uredniku „Novina srbskih“ i velikom poštovaocu francuskih institucija.

Ipak, Ustav je bio na snazi samo dve nedelje, pošto su protiv njega bili Osmansko carstvo, Rusija i Austrija, kao i knez Miloš Obrenović.

Uzroci donošenja prvog srpskog Ustava pre svega leže u karakteru vladavine kneza Miloša, odnosno u pokušaju da se ograniči njegova apsolutistička vladavina, pošto je Miloš državu doživljavao kao lični posed. To je dovelo do dizanja brojnih buna koje su imale za cilj da ograniče Miloševu vlast. Miletina buna iz januara 1835. bila je neposredan povod za donošenje ustava.

Inače, u Srbiji se Sretenje kao Dan državnosti proslavlja od 15. februara 2002. godine, prema Zakonu o državnim i drugim praznicima donetim 11. jula 2001. godine.